Inleiding
Beste broeders en zusters,
In onze religie speelt kennis (ʿilm in het Arabisch) een enorm belangrijke rol. Kennis is niet zomaar iets; het is de basis waarop een gemeenschap groeit en bloeit. In de Koran (96:3-5) lees je bijvoorbeeld hoe de eerste verzen die aan de Profeet Mohammed (vrede zij met hem) werden geopenbaard, direct gaan over het lezen en leren. Dat laat zien hoe essentieel kennis in onze religie is.
1. De bijzondere plaats van kennis in de islam
- Kennis is een goddelijke zegen
De islam moedigt ons aan om te leren en te blijven leren. Zo vraagt God ons in de Koran (20:114) om te bidden:“O mijn Heer, vermeerder mijn kennis.”
Uit alles blijkt dat leren een leven lang doorgaat, of het nu gaat om religieuze kennis of om andere vaardigheden en wetenschappen.
- Eerbewijzen voor kennis in de Koran
Niet voor niets heeft God in de Koran meer dan zevenhonderd keer woorden gebruikt die met ‘weten’ en ‘kennis’ te maken hebben. Daarnaast vind je hele soera’s (hoofdstukken) die beginnen met een verwijzing naar het belang van schrijven (Koran 68:1). - Profeten en kennis
De Koran toont ons ook hoe profeten als Ibrahim (Abraham) en Yusuf (Jozef) hun kennis benadrukten (bijvoorbeeld Koran 19:43 en 12:37). Zelfs de Profeet Mohammed (vrede zij met hem) werd geprezen om de kennis die God hem gaf (Koran 4:113). Dat is een inspirerend voorbeeld voor iedere gelovige: kennis is een sleutel tot succes in het leven. - Geen gelijkheid tussen weten en niet-weten
In de Koran (39:9) staat:“Zijn zij die weten te vergelijken met zij die niet weten?”
Kennis tilt je op, geeft je een bredere blik en maakt je bewuster van jezelf en de wereld.
2. De impact van kennis op de opbouw van de samenleving
- Kennis als pijler voor vooruitgang
Als je kijkt naar de geschiedenis van de islam, zie je dat hoogtijdagen altijd hand in hand gingen met een sterke leercultuur. Denk aan beroemde wetenschappers op het gebied van geneeskunde, astronomie en andere vakken. Zij waren moslims die het belang van kennis begrepen, niet alleen religieus, maar ook op wereldlijk gebied. - Praktische voorbeelden
De Profeet (vrede zij met hem) vroeg metgezel Zayd ibn Thābit om de Assyrische taal te leren om brieven te kunnen lezen en schrijven (overgeleverd door at-Tirmidhi en anderen). Dat is een prachtig voorbeeld van hoe je, door kennis op te doen, de gemeenschap kunt dienen. - Wetenschappelijke en religieuze kennis
Kennis is breder dan alleen religie. De islam moedigt je aan om te leren wat nuttig is voor jou envoor de samenleving. Dat kunnen vakken als geneeskunde, techniek of andere wetenschappen zijn. De bedoeling is dat moslims vooroplopen in nuttige uitvindingen, onderzoek en expertise, zodat de gemeenschap groeit in welzijn en welvaart. - Verantwoordelijkheid van de ummah (gemeenschap)
De wereld van nu kijkt niet alleen naar de militaire of economische kracht van landen, maar vooral ook naar wat zij bijdragen aan wetenschap en kennis. Door te investeren in onderwijs en onderzoek kan de islamitische gemeenschap zichzelf versterken en oplossingen vinden voor uitdagingen in de moderne wereld.
3. Gestructureerd Leren: De Sleutel tot Diep Religieus Begrip
Een van de grootste uitdagingen voor de ummah, zeker hier in Nederland, is dat belangrijke religieuze begrippen vaak niet goed begrepen worden. Daardoor ontstaan conflicten, ruzies en een oppervlakkig begrip van het geloof. We hebben daarom een diepgaande kennis en inzicht nodig in concepten zoals tawhied, ahlu sunna, dalil, bid‘ah, tasawuf, ijtihad, tamadhub, geredde groep en het praktiseren van het geloof. Als deze ideeën niet juist worden begrepen, kan dat tot veel misverstanden leiden.
Een gestructureerde manier van kennis opdoen helpt om deze concepten écht te begrijpen. Het zorgt ervoor dat je niet alleen losse informatie verzamelt, maar ook begrijpt hoe alle onderdelen met elkaar samenhangen. Zo voorkom je misvattingen en ben je beter in staat om je geloof toe te passen in het dagelijks leven. Met een stevige en stapsgewijze opbouw van kennis wordt je begrip dieper, je kijk breder en kun je evenwichtiger omgaan met ingewikkelde vraagstukken.
4. Een boodschap aan ouders, docenten en leerlingen
Ouders en hun rol in onderwijs
- Ouders als eerste leraren
Je bent als ouder niet alleen verantwoordelijk voor de materiële behoeften van je kinderen (kleding, boeken, eten), maar ook voor hun ontwikkeling en karakter. God zegt in de Koran (66:6):“O jullie die geloven, bescherm jezelf en je familie tegen het vuur…”
Dat betekent dat je je kinderen liefdevol begeleidt, hen goede waarden bijbrengt en hen stimuleert om te leren. Ouders doen er goed aan hun kinderen te leren respect te tonen aan hun docenten en dankbaar te zijn voor de kennis die zij ontvangen. - Voorbeeld van vroegere geleerden
Denk aan het verhaal van de moeder van imam Mālik. Zij zorgde dat hij zich niet alleen gedroeg als een student, maar ook gekleed ging op een manier die paste bij een serieuze zoeker naar kennis. Dit laat zien dat opvoeding over meer gaat dan alleen formeel onderwijs: het gaat om houding, respect en toewijding.
Docenten en hun belangrijke taak
- Een voortzetting van het profetische werk
De Profeet (vrede zij met hem) was de beste leraar: geduldig, vriendelijk en duidelijk. Hij ging met wijsheid om met zijn leerlingen en corrigeerde hen als dat nodig was, maar altijd met respect. Docenten vervullen een vergelijkbare rol en hebben de eer (en plicht) om jonge mensen te vormen.
De Profeet (vrede zij met hem) zei (overgeleverd door at-Tirmidhi):“God, Zijn engelen en alle schepselen bidden voor degene die de mensen onderwijst in het goede.”
- Wees een voorbeeld
Jongeren kijken naar hun leraar. Hoe hij of zij zich gedraagt, praat of reageert in stressvolle situaties. Daarom is het belangrijk dat docenten zelf de waarden uitdragen die ze hun leerlingen willen bijbrengen. Zo plant je zaadjes van positiviteit, die later zullen uitgroeien tot sterke wortels in de samenleving.
Leerlingen en hun inzet
- Blijf nieuwsgierig
Als jongere is het belangrijk om nieuwsgierig te blijven. Laat je inspireren door goede docenten, mooie boeken en interessante vakken. Leer verder dan alleen de toets. Stel vragen, want juist die houden je geest levendig. - Overwin drempels
Misschien vind je een bepaald vak moeilijk, of heb je doorzettingsproblemen. Realiseer je dat elke stap in het leerproces waardevol is, ook als het niet meteen makkelijk gaat. Kennis is als een schat die je door inspanning vindt.
We leven in een tijd waarin kennis onmisbaar is voor succes en vooruitgang. De islam leert ons dat kennis niet alleen een religieuze plicht is, maar ook de sleutel tot een welvarende en stabiele samenleving. Of je nu ouder, leraar of student bent, je hebt een rol in het bevorderen van kennis en het bestrijden van onwetendheid.
Moge God ons allen helpen om kennis te zoeken die ons dichter bij Hem brengt én onze maatschappij vooruithelpt. Laten we blijven leren, lezen, onderzoeken en innoveren. Zo bouwen we met z’n allen aan een sterke, rechtvaardige toekomst – voor onszelf en voor de generaties na ons.
Samenvatting vrijdagpreek 24 januari 2025
van Shaykh Ilyas El Yousfi